TEKSTONG IMPORMATIBO - NEOLOHISMO
TEKSTONG
IMPORMATIBO
“NEOLOHISMO”
RIVERA,
JHOREL BRYAN M.
BSCE 3-1
NEOLOHISMO
Ang salita ay isa sa pinakamakabuluhang bagay na mayroon sa mundo.
Sa pagbuo nito ay ang pagbuo rin ng kasaysayan at nagpapatuloy kahit saan man.
Sa paglikha nito ay may tinawag na Neolohismo na isang paraan upang madagdagan
ang salitang likha at tawag sa isa o higit pang bagay. Ito ay ang pagbuo ng
salitang may bagong pandama, bagong coinage,
mga hangong salita, pagdadaglat o pagpapaikli at marami pang iba na
kinokonsidera bilang wika noon pa man. Ang paglitaw nito ay may koneksyon sa
pormal na edukasyon at sa mga salitang nabibilang din ditto na kung tawagin
naman ay balbal at kolokyal.
ANG MAS MALAWAK NA KAHULUGAN NG NEOLOHISMO
Ang neolohismo ay nangangahulugang “bago”
na may kahulugang “pananalita, pagbigkas”. Nabibilang dito ang mga salita,
parirala at bagong temino na karaniwang ginagamit bilang pangkaraniwan na
dumaraan sa proseso, ngunit ito ay hindi tanggap bilang wikang pang araw-araw.
Ito ay ang pagbuo ng baong salita o maaari ring bagong kahulugan ngunit
kinokosedara bilang impormal na salita. Ito ay isang bagong termino,na
kadalasang pumupukaw ng mga pagbabago sa usaping teknolohiya at kultura, ang
neolohismo ay kadalasang tumutukoy sa isang tiyak na tao, lathala, panahon, o
pangyayari. Sa kabilang banda ay ang prelohismo na mas may gulang kung sa
proseso ng pagbuo ng wika ang Neolohismo. Ito naman ay ang nasa pagitan ng
protolohismo na kakalkha at neolohismo bilang bagong salita na may panimulang
yugto ay ang siyang tinatawag na preloshimo.
Sa pagbuo ng mga
salitang ito ay ay ipinakikilala sa tiyak na wika. Nilikha ang mga ito sa
pangangailangan upang maipahayag ang katotohanan sa isang bagong konsepto. Ayon
sa Royal Spanish Academy o RAE, ito ay "isang salita, isang kahulugan o
isang bagong pag-ikot na tinatanggap sa loob ng isang tukoy na wika". Ang
mapagkukunang ito ay nailalarawan sa pamamagitan ng paraan kung saan ito nabuo,
at pinagmulan, halimbawa, sa pamamagitan ng mga termino at kung paano ito
ibabagay mula sa iba’t ibang wika o ang pag-uugnay nito sa mga buhay nang mga
salita sa isang wika. Ang pangunahing tagalikha naman nito ay ang teknolohiya,
agham at komunikasyon. Nararapat na na tandaan na ang mga ito ay tumigil na
maging isang bagong pag-ikot sa isang wika pagkatapos ng isang tiyak na oras ng
sampung taong paggamit o kapag ginawang
normal ng akademya sa pamamagitan ng pagdagdag nito sa diksyonaryo upang
mapatunayan ang pagiging isang kapaki-pakinabang nito.
Mayroon ding uri
ang Neolohismo. Ito ay ang neolohismo ng form, semantiko, istaylistik, functional, panlipunan at teknolohikal.
Neolohismo ng form
Ito ay galing sa
pagbabagong morpolohiko ng mga salita o mga nasa wika ng mga salita. Ilan sa
mga halimbawa nito ay ang photojournalism,
social Christian, liberal democrat o pope mobile.
Neolohismong Semantiko
Ito ay tumutukoy sa
mga salitang bahiga ng iasng wika ngunit kahit ganito ay kinukuha sa parehong
wika na may ibang kahulugan sa iba pang mga lugar sa pagtatalaga ng iba pang
element at aspeto nito. Ang halimbawa nito ay search engine, viral at virus o parquet.
Neolohismong Istaylisko
Ito ay ang mga
salitang inililipit sa kadahilanang pagbibigay ng mas sensitibo at positibong
tono sa isang ekspresyon o termino na konektado sa pangkaraniwang gamit ng
isang salita. Ang mga salita ay nakalaan sa pagbabago ng pang-unawa sa mga
bagaybagay kulad ng namatay, madilim at bulag o gig.
Neolohismong functional
Ang uring ito ay
nauugnay sa pangangailangan na karagdagang salita sa isang wika dahil sa
pagtatalaga ng isang particular na bagay o sitwasyon na walang ibang paraan
kung hindi ang pagbago nito. Ang mga salitang banyaga ay kabilang sa uring ito.
Pinapayagan ng uring ito ang termino sa komunikasyon na
maging mas pabagu-bago. Ilan sa halimbawa nito ay ang kilo, dyirap, uod at fireproof.
Neolohismong panlipunan
Ito ay tumutukoy sa
uring kaugnay sa mga salitang naglalarawa o tumutukoy sa mga aspeto na
konektado sa lipunan. Kaugnay nito ang mga kultura at kilos sa moral ng mga
tao. Ilan sa halimbawa nito ay komite, welga, pagpupulong at sama-samang kasunduan.
Neolohismong teknikal
Ito ay nauugnay sa
mga twists na nakapaloob sa
teknolohiya at agham ang nabubuong mga salita. Karaniwang pinagmumulan nito ay
sa ibang wika katulad ng sa Espanyol mula sa salitang Ingles. Ito ay ang
masasabing pinakagamit na uri sa panahon ngayon. Ang halimbawa nito ay scanner, server, selfie at cyberspace.
ANG SALITANG BALBAL AT ANG KAIBAHAN NITO SA
KOLOKYAL AT PATI NA RIN SA NEOLOHISMO
Ayon kay bentuzal, ang Kolokyal ay ang
mga salitang nabubuo sa pamamagitan ng pagpapaikli ng isang salitang pormal.
Ang bersyon ng pagkakasulat dito ay nangangahulugan rin ng pinagkunang salita
ngunit binabawasan ang letra nito. May tagalay itong kagaspangan ngunit maaari
ring malinis o pino ang pagkakabuo batay sa indibidwal na nagsasalita nito at
sa tagapakinig. Ayon naman kay gentiles, Ang balbal naman ay katulad rin ng
kolokyal na parehong di-pormal. Ito ay naging iba lamang sapagkat ito ay ang
tinatawag nating “slang” kung sa
ingles. Ito ay nabubuo sa pagsasama-sama ng wikang Filipino at maging iba’t
ibang wikang banyaga. Ito ay kadalasang tinatawag ring “salitang-kalye” at
bilang ito ay iasng di-pormal ay kinokosidera itong mababang antas ng wika.
Sa pagkakaiba ng
dalawa ay masasabing ang pinagmulan nito at ang pagkakagamit ang hindi
pinagkapareho. Nagkaiba rin ito sa mga indibidwal na paggamit nito dahil ang
balbal o ang slang ay karaniwang ginagamit ng mga taong nabibilang sa isang
pangkat o grupo sa lipunan at pati na rin ang magkakakilalang tunay sa mga
personal na buhay. Sa kabilang banda, ang kolokyal naman ay ang karaniwang ginagamit
ng mga tao sa pang-araw-araw na pagsasalita na gaya ng naunang mga paliwanag ay
ito ay di-pormal. Sa pagkukumpara ng dalawang ito ay kahit pa ang mga ito ay
parehong di-pormal na wika ay masaabing mas pormal ang kolokyal sapagkat mas
maayos itong pakinggan at hindi nakakasakit ang tunog hindi katulad ng balbal.
Sa usapin ng bokabularyo at talasalitaan naman ay kung sa balbal ay sa
kadahilanang nilikha ng mga gumagamit ito kaya malaki ang posibilidad na
magbago ito ng may oras hindi katulad ng kolokyal na maaaring mas matagal na
umiral kaysa sa mga salitang balbal. Sa kung paano naman ito nabubuo at kung
ihahambing sa neolohismo ay may kaibahan din ang mga ito sa bawat isa. Ang
neolohismo ay nabubuo ang komposisyon nito sa pamamagitan ng dalawa o higit pang
mga termino sa loob ng isang wika.Ang pagsasama ng mga salita ay nagsisilbing
daan upang makabuo ng bagong kahulugan at nagpapalawak din ng leksikon.Maaari
ding ang mga salita ay nilikha sa pamamagitan ng pinagkukuhanang ito ay ang mga
orihinal na kung saan dinadagdagan ng mga panlapi ang binabatayang termino at
maging sa bagbuo nito ay maaari ring ito ay galing sa kabuuan ng isang hango o
komposisyon. Ang isa pang pinamumulan nito ay ang mga salitang mahahaba at para
ito ay madaling maalala ay binibigyan ito ng acronym na nabubuo sa pagsasama ng mga inisyal ng mga termino na
nagsisilbing daan upang maging simple ang termino ng salita. Ang balbal naman
ay nabubuo galing sa ibang mga salita na ginagawang tunog kanto o ‘yung mga
madaling kumapit sa termino ng isang pangkat. Maaring mabuo ito sa pamamagitan
ng pagbabaliktan ng patnig ng isang salita at maaari din namang bagong salita
na hindi malaman kung san nanggaling ngunit akma naman sa orihinal ng salitang
paggagamitan. Ang kolokyal naman ay simple lamang ang maaaring paraan ng
pagkakabuo nito. Ito ay ang pagtanggal ng isa o higit pang mga titik sa
orihinal na salita. Sa madaling sabi ay pinapaikli nito ang termino upang mas
mabilis banggitin nang hindi nagbabago ang ibigsabihin nito.
ANG NAIDUDULOT NG NEOLOGISMO SA LARANGAN NG
EDUKASYON AT MAGING SA IBANG LARANGAN
Sa paglipas ng
panahon ay lumalawak ang wikang Filipino. May mga nagsasabing patay na raw ang
wika kung wala itong tiantanggap na pagbabago ngunit dahil sa pagusbong ng
neolohismo ay naging malaking impluwensya ito at tila marami ang nangyaring
pagbabago. Dahil dito ay naging usapin din ito sa pagtuturo ng asignaturang
Filipino. Ang mga mag-aaral ay kinakailangang umunawa ng mga makabagong salita
na umuusbong sa mga bagong henerasyon. Ayon naman kayna Austria et. al. (2020), Ang Pilipino ay likas na malikhain sa
maraming aspekto lalung-lalo na sa kanyang wika kung kaya’t sa paggamit ng
wikang ito ay nagiging dahilan sa paglawak ng bukabularyo nito. Batay sa
sinabing pahayag na ito ay masasabing nakakatulong ang wika sa pagpapalawak ng
bukabularyo kung laging gagamitin kung kaya’t may mabuti at masamang dulot
naman ito kung ang pag uusapan ay ang neolohismo. Ang kabutihang dulot nito ay
maaaring maraming madagdag na salita sa ating wika at lalawak ito ngunit sa
kabilang panig ay maaaring maging masama ang epekto nito lalung-lalo na sa
edukasyon dahil masasanay ang mga tao lalung-lalo na ang mga mag-aaral na
gamitin ito at kalimutan na ang orihinal na salita at maalis ang kakanyahan at
tunay na katuturan ng pormal na edukasyon. Dahil din sa pagiging impormal ng
mga salitang ito ay hindi magiging maganda sa pag-uusap dahil sa kung nasa
paaralan ang isang indibidwal ay nararapat lamang na maging pormal ang maging
usapan ng mga ito. Ayon naman kayna Quia
et. al. (2018), ang mga neolohismo ay maaaring magsilbing tanda ng
pagkamalikhain at pagkamasayahin ng mga Pilipino. Sa pamamagitan ng paggamit ng
ganitong uri ng salita, naipahahayag ng mga Pilipino ang kanilang saloobin nang
may ganap na kalayaan sa paraang nais at kaaya-aya. Dahil dito ay makikita
natin na isang bahagi na ng kultura natin ang mga wikang ito na isang magandang
bunga dahil sa dulot nitong saya at kaalwanan ng paggamit sa atin. Naibabase
lamang talaga sa kanyakanyang paggamit at layunin nito kung magiging masama ang
dulot nito o mabuti.
KONKLUSYON
Ang Neolohismo ay
isang makabuluhang bagay na nabuo lalung higit sa ating wika na wikang
Filipino. Iba’t ibang uri nito ay maraming sangay ang nakapaloob at kenektado
lalung higit sa kung paano ito nabuo at ang kasaysayan at pinagmulan ng mga ito
ay kinakailangan ding malaman man lang lalo na sa pag-aaral. Ito man ay isang
di-pormal na uri ng wika ay ang ambag naman naito sa pang-araw-araw na
pamumuhay natin ay napakalaki. Sa edukasyon man ay maaaring may masama itong
maging epekto ngunit sa tamang paggamit at kalugaran ng paggamit nito ay
magiging kapaki-pakinabang pa rin ito sa ating mga buhay.
SANGGUNIAN
Austria, J. et al. (2020) Epekto Ng Paggamit Ng Salitang
Balbal Sa Araw-Araw Na Pamumuhay Sa Kahusayan Sa Pagsulat Ng Akademikong
Sulatin Ng Mga Mag-Aaral Ika-11 Na Baiting Sa Holy Rosary College, Narekober
mula sa: https://www.scribd.com/document/448428638
Bentuzal M. (2020) Antas ng Wika Batay sa
pormalidad, Nabawi mula sa: https://www.slideshare.net/MaryEliezaBentuzal1/antasngwikabataysapormalidad?from_action=save
Daypuyart,
R (2017) Antas ng wika,
Nakuha mula sa:
https://www.slideshare.net/ReyvherDaypuyart/antas-ng-wika-77091438
Espinosa, M. (2019) Dinamiko Ng Wikang Filipino:
Impluwensiya Ng Neolohismo Sa
Kasanayan Sa Pakikipagtalastasan,
Narekober mula sa:
https://ojs.aaresearchindex.com/index.php/AAJMRA/article/view/7788
Ki. (2020) Pagkakaiba Ng Balbal At Kolokyal – Halimbawa At
Kahulugan, Nabawi mula sa: https://philnews.ph/2020/11/05/pagkakaiba-ng-balbal-at-kolokyal-halimbawa-atkahulugan/#google_vignette
N.A. (2018) Kahulugan ng neologism, Nakuha mula sa:
signifikanados.com
Pillo, M. (2019) Mga Epekto Ng Salitang Balbal At Salitang
Kanto Sa Wikang Filipino, Nakuha mula sa: Filipino Thesis - PDFCOFFEE.COM
Pimat, J. (2016). Mga
uri ng neologism. Paano Sumulat ng Mahusay. Narekober mula sa:
comoesificarbien.com.
Pondevida, D. (2020) LODING GENZ: PAGGALUGAD SA PETMALUNG
WIKANG
BALBAL: Nakuha mula sa: https://www.academia.edu/59974398
Quia, L. et. al. (2018) Pag-Aaral Tungkol Sa Epekto Ng
Paggamit Ng Mga Salitang Balbal
Sa Piling Mag-Aaral Ng 11 Abm, Nakuha mula sa: https://www.academia.edu/36190494
Comments
Post a Comment